راهكارها و نكات زير مى تواند در تقويت حافظه مؤثر باشد:

1- با قصد و نيت قبلى اقدام به يادگيرى كنيد. همه آزمايش ها نشان مى دهد كه يادگيرى ارادى مؤثرتر از يادگيرى اتفاقى است. منظور از يادگيرى اتفاقى اين است كه شما بدون انگيزه و بدون نيت قبلى چيزى را ياد بگيريد. پس بايد با انگيزه قوى و نيت يادگيرى مطالعه كنيد يا در كلاس درس حاضر شويد.

2- به هنگام مطالعه و خواندن يك مطلب، سعى كنيد تمركز حواس داشته باشيد اگر در كلاس يا هنگام مطالعه حواس خود را جمع كنيد و به مطالب كتاب يا گفته هاى استاد خوب گوش دهيد، يادگيرى شما بهتر خواهد شد. هرگز چيزى را همراه با چرت زدن و به خواب رفتن مطالعه نكنيد يا چند كار را با هم انجام ندهيد. همچنين مكانى را انتخاب كنيد كه كمترين محرك مزاحم را براى شما نداشته باشد.

3- سعى كنيد از آنچه مى خوانيد يك تصوير ذهنى براى خود بسازيد.

4- بين آموخته هاى خود ارتباط برقرار كنيد.

5- هرگاه چيز تازه اى را مى آموزيد آن را با آموخته هاى پيشين خود مرتبط نماييد. با انجام اين كار، شما اطلاعات تازه را چنان دسته بندى خواهيد كرد كه به سادگى مى توانيد آنها را بازيابى كنيد.

6- مطالب را با فاصله زمانى ياد بگيريد تا از پراكندگى وقت شما در اثر خستگى جلوگيرى شود. آزمايش ها نشان مى دهد كه ياديگرى با فاصله زمانى بهتر از يادگيرى بدون فاصله زمانى است.

7- پس از آن كه مطلبى را ياد گرفتيد سعى كنيد در فرصت هاى مناسب آن را براى خود تكرار كنيد.

8- آموخته هاى خود را به همكلاسى هاى خود منتقل كنيد و براى آنها بازگو نماييد.

9- مطالب ياد گرفته شده را در قالب پرسش از هم كلاسى هاى خود يا ديگران مطرح كرده و از آنها بپرسيد.

10- ذهن خود را با مطالب غير ضرورى انباشته نكنيد.

11- هنگام مطالعه يك فصل يا يك كتاب اول به كل آن نظر بياندازيد و سپس به مطالعه جزئيات و زير عنوان ها بپردازيد نه آن كه از همان آغاز فصل، پاراگراف به پاراگراف و بدون يك نگاهى كلى به تمام فصل يا كتاب مطالعه را شروع كنيد.

12- پس از مطالعه هر فصلى، خلاصه فصل را به دقت بخوانيد، عنوان هاى درشت را از نظر بگذرانيد و آنها را روى يك صفحه كاغذ بنويسيد.

13- به مقدرا كافى بخوابيد زيرا در هنگام خواب است كه اطلاعات جديد پردازش و اندوزش مى شوند.

14- معنادار كردن: اين روش بهتر از هر شيوه ديگر به حافظه كمك مى‏كند و هر چه معنا عميق‏تر يا با جزئيات بيش‏ترى رمزگردانى شود، مطلب بهتر به ياد مى‏ماند. بنابراين، وقتى مى‏خواهيد نكته‏اى را از كتابى به خاطر بسپاريد، احتمال يادآورى آن در صورتى بيش‏تر است كه توجه خود را بيش‏تر بر معناى آن متمركز كنيد. هر چه عميق‏تر و كامل‏تر به معنا توجه كنيد، بهتر آن را به ياد مى‏آوريد.

15- سازماندهى: با سازماندهى مطالب مى‏توان به راحتى آن‏ها را ياد گرفت، حفظ كرد و سپس به ياد آورد. براى يادگيرى و حفظ موضوع و مطلبى كه داراى زير مجموعه و زيرشاخه‏هاى متعدد و متكثر است، آن را در سلسله مراتبى منطقى قرار دهيد و از كل به جزء و از بالا به پايين به زيرشاخه‏هاى جزئى‏تر تقسيم كرده، به خاطر بسپاريد.

16- بافت: ما معمولاً مطالب را در شرايط زمانى، مكانى و... خاص ياد مى‏گيريم. مجموعه شرايط حاكم بر فضاى يادگيرى بافت نام دارد. ما وقتى مى‏توانيم به آسانى مطالب را بازيافت كنيم كه بافت حاكم بر بازيابى همان بافت زمان وقوع يادگيرى باشد. مثلاً اگر قرار باشد شما نام همكلاسى‏هاى دوران راهنمايى خود را به ياد آوريد، گردش در راهروهاى مدرسه‏اى كه دوره راهنمايى را در آن گذرانيده‏ايد بازيابى اسامى دوستان همكلاسى را آسان‏تر مى‏سازد.

17 روش پس ختام: نام اين روش متشكل از حروف اول شش مرحله آن است: پيش‏خوانى، سؤال كردن، خواندن، تفكر، از حفظ گفتن و مرور كردن. فرض كنيد مى‏خواهيد بخشى از يك كتاب را به خاطر بسپاريد و سپس بازيابى كنيد. ابتدا بايد با پيش‏خوانى برداشت كلى از موضوعات مهم انجام دهيد. اين نوع پيش‏خوانى سبب مى‏شود مطالب مهم فصل را سازماندهى كنيد. در مرحله دوم، بايد درباره هر بخشى پرسش‏هايى طرح كنيد. در مرحله سوم، بايد هر بخش را باهدف پاسخ دادن به پرسش‏هاى طرح شده بخوانيد. در مرحله چهارم، بايد هنگام خواندن، ساختن پرسش و ايجاد ارتباط بين دانسته‏هاى خود درباره مطلب بينديشيد و به مطالب خوانده شده معنا دهيد. سپس در مرحله پنجم و ششم، يعنى مراحل از حفظ گفتن و مرور كردن، بايد بكوشيد واقعيت‏هاى اصلى مطالب خوانده شده را به ياد آوريد و به پرسش‏هايى كه خود طرح كرده‏ايد، پاسخ دهيد.

18- اگر مى خواهيد اعداد را به حافظه خود بسپاريد، از روش تقطيع استفاده كنيد. به اين گونه كه اعداد و ارقام را به اعداد معنادار تبديل كنيد مثلا زنجيره عددى 83، 619، 2177، 149 را به زنجيره 1492، 1776، 1983 كه سال هاى ميلادى است تبديل كنيد.

19- از مواد حاوى گلوكز (خرما، عسل و شيرينى‏جات طبيعى)، مواد داراى كلسيم و فسفر و ويتامين‏هاى‏D - C - B  و A مانند لبنيات، روغن ماهى، پرتقال، گوجه فرنگى، سبوس گندم، سبزيجات تازه، هويج و جگر به مقدار كافى استفاده كنيد.

20- با توجه به آموزه هاى دينى روشن مى شود اجتناب از گناه و دورى از محرمات شرعى و اخلاقى نقش مؤثرى در تقويت حافظه دارد.

در پايان براى اطلاعات بيشتر ر. ك:

- 57 درس براى تقويت حافظه

- 500 نكته درباره مطالعه.

(1) (بحارالانوار، ج 1، ص 224 روايت 17 روايت عنوان بصرى)