اصالت اعتقاد به امام مهدی (عج) نزد علمای اهل سنت

خداوند متعال می فرماید: (وَلَقَدْ كَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَْرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ/(الانبیاء(105)

" در « زبور » بعد از ذكر (تورات) نوشتیم: «بندگان شایسته ام وارث (حكومت) زمین خواهند شد» "

مقصود از این آیه چیست؟ منظور از اینكه زمین را بندگان صالح خدا ارث می برند، چیست؟ و این آیه چه زمان تحقق خواهد یافت؟ چه زمان بندگان صالح خدا زمین را به ارث خواهند برد؟ و آیا چنین چیزی محقق خواهد شد؟ حاشا كه سخن خدا دروغ باشد، ممكن نیست خدا قضیه ای را بیان نماید و محقق نگردد.

پس محققاً زمانی خواهد آمد كه تمام كره زمین با توجه به نصّ صریح قرآن از آن عباد صالح خداوند شود. امّا چه زمانی این وعده الهی محقق خواهد شد؟ هر زمان كه باشد، آنچه كه روشن است تحقق این وعده بدست سید و مولای ما امام مهدی (عجل) است.

باید متذكر شد كه اعتقاد به امام مهدی(عج) تنها یك اندیشه شیعی نیست، (آنگونه كه برخی تصور می كنند)، بلكه مسأله ای است كه همه ادیان به آن ایمان دارند، برادران اهل سنت ما نیز به این اندیشه ایمان داشته و كتب متعددی به رشته تحریر در آورده اند كه محتوی اخبار مربوط به امام زمان عجل الله تعالی فرجه می باشد.

این افكار زاییده خیال عدّه ای نیست تا جایی كه بعضی می گویند و ما را متهم به خیال پردازی می نمایند، زیرا این اعتقاد با روایتی از رسول گرامی اسلام رسیده كه خداوند در موردش فرموده : لاینطق عن الهوی إن هو إلاّ وحی یوحی، رسول الله (ص) فرموده اند: مهدی با آمدنش زمین را پر از عدل و داد خواهد نمود پس از آنكه از ظلم و جور پر شده باشد.

آنچه برادران اهل سنت ما در مورد امام منتظر عجل الله فرجه نوشته اند شامل كتابهای بسیاری می شود كه در ذیل به عناوین برخی از این كتابها اشاره می كنیم:

1-ابو نعیم اصفهانی(از بزرگان علمای اهل سنت)، سه كتاب به نام های مناقب المهدی، صفات مهدی و كتاب چهل حدیث را در مورد امام مهدی(عج) نوشته است.

2-جلال الدین سیوطی (صاحب تألیفات متعدد و تفسیر معروف) دو كتاب به نام های العرف الوردی فی اخبار المهدی و علامات مهدی نوشته است.

3-حماد بن یعقوب الرواجنی، اخبار مهدی.

4-ابن حجر هیثمی، القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر

5-محمد بن یوسف الكنجی الشافعی، البیان فی أخبار صاحب الزمان

6-ملا علی المتقی الهندی، صاحب كتاب كنز العمال، كه این كتاب یكی از مهمترین كتب در بحث مورد نظر است، و نیز البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان

7-علی بن سلطان الهروی الحنفی، المشرب الوردی فی أخبار المهدی

8-برادران اهل سنت ما در جواب ابن خلدون كه اعتقاد به امام مهدی را انكار نموده، كتابهای زیادی نوشته اند، مثلاً أحمد بن محمد بن صدیق المغربی كتاب «إبراز الوهم المكنون من كلام ابن خلدون» را نوشته كه نام دیگر این كتاب «المرشد المبدی لفساد طعن ابن خلدون فی أحادیث المهدی» می باشد.

9-شهاب الدین الحلاونی الشافعی منظومه ای مشتمل بر پنجاه و پنج بیت حول اوصاف امام مهدی با استفاده از احادیث نبوی شریف به رشته نظم در آورده كه آن را "القطر الشهدی فی أوصاف المهدی" نامیده است.

10-محمد البلبیس شافعی محدث معروف، در شرح منظومه شهاب الدین الحلاوی كتابی با عنوان "العطر الوردی بشرح القطر الشهدی" نوشته است.

11-شمس الدین سفارینی نابلسی، كتاب لوائح الأنوار البهیة وسواطع الأسرار الأخریة، را در شرح أرجوزه ای در موضوع امام مهدی با نام الدرة المضیة فی عقیدة الفرقة المرضیة لشمس الدین السفارینی، نوشته است.

12-شیخ بهائی قصیده ای معروف با نام وسیلة الفوز والأمان فی مدح صاحب الزمان دارد كه أحمد بن علی حنفی یكی از أحد علمای برادران اهل سنت در شرح آن كتابی با نام "فتح المنان فی شرح قصیدة الشیخ البهائی المعروفة بوسیلة الفوز والأمان فی مدح صاحب الزمان" تحریر نموده است.

احادیث نبی اكرم(ص)، نزد اهل سنت، در موضوع امام مهدی عجل الله فرجه:

رسول الله (ص) فرمود: اگر از عمر دنیا تنها یك روز باقی مانده باشد، خداوند آن روز را آنچنان طولانی می كند تا مردی از اهل بیتم را برانگیزد كه همنام من است و او زمین را از قسط و عدل پر خواهد كرد، بعد از اینكه از ظلم و جور پر شده باشد. (1)

هر كدام از كتب حدیث یا تفسیر یا تاریخ اسلامی شیعه یا سنی را باز كنیم احادیث فراوانی خواهیم یافت كه در موضوع ظهور مهدی و اشارات امام بقیّة الله عجل الله فرجه وارد شده و در آنها دهها حدیث پیرامون: چشم، بینی، مو، قد و قامت و حتّی دندانهای ایشان و ... در اوصاف امام حجت منتظر عجل الله فرجه با دقتی فوق تصور آمده است. (2) و آنچه كه از حوادث آخر الزمان روی خواهد داد و اینكه چگونه حكم ایشان به عدل و داد جاری خواهد شد و چگونه خدای سبحان او را بر خواهد انگیخت و حق و اهل آن را توسط او یاری خواهد داد، مثلاً نبی اكرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: او پول ها را به طور یكسان تقسیم خواهد كرد. (3) و اینها هرگز خیال نیست، بلكه واقعیت است، چرا كه سخن رسول الله صلی الله علیه و آله است، همان پیامبری كه برای امتش اخبار آسمانی می آورد و به ما از اخبار آخرت و ملل گذشته خبر داده، برای ما از آینده نیز خبر داده، همان كه از قضیه امام حسین (ع) (4) و قضایای مربوط به امام علی (ع) و غصب حق ایشان با دقّت تمام خبر داده(5) و اینكه وی با سه گروه ناكثین و قاسطین و مارقین می جنگد(6) و چگونه در محراب نماز به شهادت می رسد(7) همه این اخبار با همان دقّتی كه روایت شده بود واقع شد، و همین گونه نیز اخباری كه وی از امام حجت عجل الله تعالی فرجه خبر داده، روی خواهد داد.

بزرگان علمای اهل سنت كه درباره امام مهدی (روحی لتراب مقدمه فداء) نوشته اند:

- قدیمی ترین مؤلف سنی كه به عقیده امام مهدی پرداخته، حفاظ نعیم بن مروزی متوفی سال 2227هـ. است كه كتاب "الفتن و الملاحم" را نوشته و او از شیوخ بخاری و دیگر كتب صحاح است.

- سخنی از امام ابی الحسن علی بن اسماعیل اشعری. متوفی سال 324هـ. در كتابش با عنوان مقالات الاسلامیین نقل شده است و این اشعری مذهب سنی كه هیچ ارتباطی با مذهب شیعه دوازده امامی ندارد، (خصوصاً در آن زمان كه ممكن نیست تصور كنیم این فرد برای كسب قدرت یا پول به نفع شیعه، سخنی چاپلوسانه و تملق آمیز به زبان آورده باشد)، او در كتابش كه فرهنگنامه ای كوچك و كم حجم است ، از ملل و نحل سخن می گوید، در مورد طایفه شیعه می گوید: "همانا علی بن محمد بن علی بن موسی بر امامت فرزندش حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی تصریح نموده است، او در سامرا زندگی می كرد و حسن بن علی بر امامت فرزندش محمد بن الحسن بن علی كه نزد ایشان غائب منتظر است ادّعا می كنند روزی ظهور می كند و زمین را پر از عدل و داد خواهد نمود بعد از اینكه از ظلم و جور پر شده باشد".

- سخن نسب شناس مشهور (ابو نصر سهل بن عبد الله بن داود بن سلمان بن ابان بن عبد الله بخاری) از علمای اعلام قرن چهارم هجری در كتابش با نام "سرّ السلسلة العلویّة" می گوید: امامیه به این خاطر نام پسر امام علی النقی الهادی را جعفر كذاب گذاشته اند كه او ادّعا كرد میراث برادرش حسن (امامت امام حسن عسكری) از آن اوست، نه از قائم حجت (عجل).

- سخن امام الذهبی، امام شمس الدین محمد بن احمد بن عثمان اذهبی در "سیر اعلام النبلاء و تاریخ الاسلام" و نیز در "العبر فی خبر من غبر الامام الذهبی" در جلد اول این كتاب، مؤلف وقائع تاریخی260 سال از آغاز سیره نبوی تا سال 772 و وفیات الاعیان و مراتب آنان را بر حسب ترتیب تاریخی بیان می كند. و در ضمن آن می آورد: حسن بن علی الجواد بن محمد بن علی بن علی الرضا بن موسی بن الكاظم بن جعفر الصادق العلوی الحسینی، یكی از ائمه دوازده گانه است كه رافضه معتقد به عصمت آنان هستند و او پدر منتظر محمد صاحب سرداب است.

- الذهبی در كتاب خود تاریخ اسلام می گوید: حسن بن علی بن محمد بن علی الرضا بن موسی بن جعفر الصادق ابو محمد الهاشمی الحسینی یكی از ائمه شیعه كه معتقد به عصمت آنان می باشند. و به او حسن عسكری گفته می شود زیرا در سامرّاء ساكن بود، و به آنجا عسكر گفته می شد، و او پدر منتظر رافضه است و مادرش كنیزی بود و امّا پسرش محمد بن الحسن است كه رافضه ادّعا می كنند قائم خلف الحجة است، او در سال پنجاه و هشت یا پنجاه و شش هجری متولد شد و بعد از پدرش دو سال زندگی كرد و سپس ناپدید شد و ادّعا می كنند كه او از چهارصد و پنجاه سال پیش در سرداب باقی است و او صاحب الزمان است و زنده است و علم اولین و آخرین را می داند و هرگز كسی او را ندیده است، ر.ك سیر اعلام النبلاء ج12- ص389-391.

- شمس الدین بن خلّكان در "تاریخ ابن خلّكان" و "وفیات الاعیان" می گوید: ابوالقاسم محمد بن الحسن العسكری بن علی الهادی بن محمد الجواد دوازدهمین امام شیعه دوازده امامی معروف به حجت می باشد و اوست كه شیعه معتقدند منتظر و قائم و مهدی و ... می باشد ولادت او در روز جمعه نیمه شعبان سال دویست و پنجاه و پنج اتفاق افتاد، و آنگاه كه پدرش وفات یافت، پنج سال داشت و نام مادرش «نرجس» بود.

- شیخ عبد الله الشبراوی در كتاب "الاتحاف بحبّ الاشراف"به نقل از كتاب «المهدی الموعود المنتظر» از نجم الدین العسكری می گوید: یازدهمین امام الحسن الخالص به لقب العسكری است كه در ربیع الاول سال 232هـ در مدینه(8) متولد شد و در روز جمعه ربیع الاول سال 260 هـ. در بیست و هشت سالگی وفات یافت، همین شرف برای او كافیست كه امام مهدی منتظر فرزند اوست.

- امام محمد، "الحجة" پسر امام حسن الخالص در شب نیمه شعبان سال 255هـ. پنج سال قبل از وفات پدرش در سامراء متولد شد، پدرش او را به هنگام تولد مخفی كرد، و این به خاطر شرایط سخت حاكم و ترس از خلفای عباسی بود كه در آن زمان هاشمیان را تعقیب و زندانی می كردند یا به قتل می رساندند، چون آنان كسانی را كه سلطنت ظالمان را نابود می كنند را به قتل می رساندند، و او امام مهدی (عج) است، آنطور كه او را از خلال احادیثی كه از رسول اكرم صلّی الله علیه و آله به آنان رسیده معرفی كرده اند.

-شیخ عبد الوهاب شعرانی در كتاب الیولقیت و الجواهر ص145. سال 1307 هـ. می گوید: مهدی علیه السلام از اولاد امام حسن عسكری علیه السلام است و تولد او در شب نیمه شعبان سال دویست و پنجاه و پنج بود و او باقی خواهد بود تا آنكه با مسیح ابن مریم علیه السلام جمع شوند...

- -شیخ سلمان حنفی در ینابیع المودّة به نقل از ابن عبّاس می گوید: شخصی یهودی به نام نعثل نزد پیامبر (ص) آمد و گفت: ای محمد، از تو درباره چند چیز سؤال می كنم كه از مدّتها پیش دلم را به اضطراب وا داشته است، بگو جانشین تو كیست؟ زیرا هیچ پیامبری نبوده مگر اینكه وصی و جانشینی داشته است و پیامبر ما موسی بن عمران یوشع بن نون را وصی خود قرار داد. پیامبر (ص) فرمود: جانشین من علی بن ابیطالب است و بعد از او، دو نوه ام حسن و حسین و بعد از آنها نه امام از صلب حسین به دنبال هم می آیند.

آن مرد گفت:ای محمد، نامهای آنها را به من بگو!

پیامبر (ص) فرمود: بعد از حسین، پسرش علی، و بعد پسرش محمد، و بعد پسرش جعفر، و بعد پسرش موسی، و بعد پسرش علی، و بعد پسرش محمد، و بعد پسرش علی، و بعد پسرش حسن، و بعد پسرش حجت، محمد المهدی، و اینها دوازده تن هستند... تا آخر حدیث.

- مسعودی در كتاب مروج الذهب می گوید: در سال دویست و شصت ابو محمد حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی ابن ابیطالب رضی الله عنهم در زمان خلافت معتمد در سن بیست و نه سالگی درگذشت و او پدر مهدی منتظر (عجل) است.

- ابن القیّم الجوزی در كتاب "المنار المنیف فی الصحیح و الضعیف". ج1/ص289 . بعد از ذكر شماری از احادیث در مورد مهدی منتظر (عجل) می گوید: مردی از اهل بیت نبی صلی الله علیه و آله و از فرزندان حسن بن علی در آخر الزمان خارج می شود و در آن زمان كه زمین از ظلم و جور پر شده باشد، او آن را از عدل و داد پر می كند و اكثر احادیث بر همین مطلب دلالت دارند...الخ. علاّمه محقق شیخ لطف الله صافی اسامی 65 تن از علمای اهل سنت را كه به ولادت مهدی تصریح نموده اند، را ذكر كرده است. (9)

- ابی الفداء در كتاب "المختصر فی اخبار البشر" می گوید: جاسوسان متوكل خبر دادند كه نزد علی الهادی كه یكی از امامان دوازده گانه امامیه و پسر محمد الجواد است، كتاب و سلاح موجود است، متوكل گروهی از تركان را به سوی او فرستاد و آنان شبانه و به ناگاه بر او هجوم آوردند و او را در خانه ای دربسته یافتند در حالی كه بر او روپوشی از جنس مو بود و رو به قبله نشسته آیات قرآن را در وعد و وعید قیامت تلاوت می كرد و فرشی جز رمل و سنگ زمین نداشت. او را نزد متوكل بردند. متوكل در حال نوشیدن جام شراب بود، وقتی او را دید در چشمش بس بزرگ آمد، پس او را در كنارش نشاند و جام را به او داد: او گفت: ای امیر المؤمنین، گوشت و خونم هرگز آلوده به شراب نشده، متوكل او را عفو كرد و گفت: شعری برای ما بخوان. فرمود: شعر كمی از من روایت شده، متوكل گفت: باید بخوانی پس چنین سرود: "بر بالای كوهها خانه ساختند و مردانی زمخت از آنان نگهبانی كردند، امّا این قله ها آنان را بی نیاز نساخت و بعد از آنكه در عزّت قلعه هایشان بودند در حفره هایی پنهان شدند، و چه بد جایگاههایی برگزیدند، بعد از آنكه در قبر قرار داده شوند بر آنان فریاد می زنند، آن خانواده و تاجها و لباسهای نیكو كجا رفت؟ قبرشان را بشكاف و ببین كه كرمها بر آن چهره ها می لولند؛ چرا كه آنان مدّت زمانی طولانی خوردند و نوشیدند و حال خورده می شوند" آنگاه متوكل گریست و دستور داد بساط شراب را بردارند و او را با احترام به منزلش بازگردانند. او پدر حسن عسكری بن علی الزكی بن محمد الجواد بن علی بن موسی الرضا بن موسی الكاظم بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علی زین العابدین بن حسین بن علی بن ابیطالب (رضی الله عنهم) و یازدهمین امام از امامان دوازده گانه است. او پدر محمد المنتظر صاحب سرداب است كه دوازدهمین امام از امامان دوازده گانه به اعتقاد شیعیان است و آنها می گویند: او در خانه پدرش در سامراء وارد سرداب شد، در حالی كه مادرش منتظر او بود و دیگر به سوی مادرش بازنگشت و در آن زمان نه سال داشت و آن سال دویست و شصت و پنج بود.

اعتقاد به امام بقیّة الله (عج)، در طول روزگاران متوالی پیوسته از عقاید ثابت و مورد توافق علمای سنت و دیگر مذاهب بوده و اگر رأی نادری هم پیدا شده كه به انكار یا شك در آن برخاسته، علماء و محققان در مقابل آن ایستاده اند زیرا آن را انكار یكی از عقاید ثابت اسلام دانسته اند كه با احادیث متواتر از شخص پیامبر (ص) ثابت گشته است.

بهترین مثال در این مورد بحث ابن صدیق مغربی در ردّ سخن ابن خلدون در كتاب "الوهم المكنون من كلام ابن خلدون" در بیش از صد و پنجاه صفحه است كه در این كتاب قسمت عمده ای از آرای ائمه حدیث را در صحّت احادیث مهدی منتظر و تواتر آن ذكر كرده است، سپس مباحث ابن خلدون را یكی یكی با استناد بر بیست و هشت حدیث معتبری كه ذكر می كند، مردود می سازد و احادیث مهدی علیه السلام را با صد حدیث دیگر تكمیل می نماید، هر چند كه ابن خلدون اعتقاد به امام مهدی منتظر را به طور جزم نفی ننموده ولی آن را بعید می شمارد و تنها با چند حدیث، مورد مناقشه قرار می دهد، علما او را از موارد نادر در تكذیب این عقیده اسلامی می دانند، عقیده ای كه با ذكر آن در احایث فراوان به حدّ تواتر رسیده و صحّت آن ثابت شده است. به همین سبب از او انتقاد كرده اند كه او یك مورّخ است و نه اهل تخصص در حدیث، و نمی تواند در این مورد جرح یا تعدیل یا اجتهاد روا نماید.

نمونه دوم: كتاب "مهدی ینتظر بعد الرسول خیر البشر". و مؤلفش شیخ عبد الله قرشی رئیس محاكم شرعی قطر است كه در پی جنبش مسجد الحرام چاپ شد و رهبر این جنبش محمد عبد الله قرشی ادّعا كرد كه او مهدی منتظر است. بدنبال چاپ این كتاب علمای حجاز در مقابل عبد الله قرشی ایستادند و ادّعای او را ردّ كردند، از جمله عالم و محدّث شیخ عبد المحسن العباد مدرس دانشگاه اسلامی مدینه منوّره كه در ضمن بحث جامعی در بیش از پنجاه صفحه به نام "الردّ علی من كذب بالاحادیث الواردة فی المهدیّ (عجل)" به او جواب داده است.

منابع:

(1) سنن أبی داوود: 2 / 309 حدیث 4282، سنن ترمذی: 3 / 343 حدیث 2331 _ 2332، الدر المنثور سیوطی: 6 / 58، كنز العمال: 14 / 264 حدیث 38661..

(2) سنن أبی داوود: 2 / 310 حدیث 4285، المستدرك علی الصحیحین حاكم نیشابوری: 4 / 557، البیان شافعی: 515 باب 19، الفتن ابن حمّاد: 101، و غیر ذلك .

(3) المستدرك علی الصحیحین: 4 / 558، مسند أحمد: 3 / 37، مجمع الزوائد هیثمی: 7 / 313.

(4) البدایة والنهایة ابن كثیر: 8 / 217، الإصابة ابن حجر: 1 / 371، تاریخ دمشق: 14 / 223

(5) شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید: 20 / 326، تأریخ بخاری: 2 / 174، تذكرة الحفاظ ذهبی: 3 / 995.

(6) المستدرك علی الصحیحین حاكم نیشابوری: 3 / 139.

(7) مجمع الزوائد هیثمی: 9 / 136، كنز العمال متقی هندی: 13 / 192 حدیث 36571 .

(8) تاریخ صحیح نزد ما ربیع الثانی است .

(9) منتخب الأثر فی الإمام المهدی الثانی عشر، علامه شیخ لطف الله صافی : 327، چاپ دوم ، سال 1403 هجریة / 1983میلادی،چاپ مؤسسه الوفاء ، بیروت/ لبنان .

ترجمه: سلام شیعه